تصرف و تلخیص متون

همانطور که در نوشته های پیشین بصورت مجمل به آن اشاره شد، کپی برداری از مطالب دیگران کار ناصحیحی است اما پردازش آن یک هنر نویسندگی محسوب می شود، تصرف و تلخیص متون هم به معنای گسترش دادن متن دیگر به بیانی دیگر و خلاصه کردن آن است. برداشت نویسی نیز یکی از انواع تصرفات و تلخیصات متون است به این صورت که فرد پس از مطالعه نوشته دیگر شروع به نوشتن آنچه از متن درک کرده می کند، همه این اقسام جزء فنون نویسندگی محسوب می شود.

روش صحیح تصرف و تلخیص متن
اگر شما هم برای نوشتن، موضوع جذابی به ذهنتان نمی رسد، بهتر است از روش تصرف و تلخیص کمک بگیرید. فرض کنید یک مقاله ادبی نوشته فلان نویسنده پیش روی شماست و شما قصد دارید آن را به شیوه ای دیگر و از حالتی به حالت دیگر، تبدیل کنید بطوری که درونمایه آن یک چیز باشد و طرز نگارش و ترتیب منطقی آن به نحوه فشرده تر و خلاصه تر بیان شود، از آنچه گفته شد معلوم می گردد که فن تصرف و تلخیص با خلاصه نویسی ارتباط دارد.

برای اینکه بتوانید متن جدیدی بوجود بیاورید، لازم است تغییرات در متن قبلی بدهید و اسکلت آن را تغییر دهید، برای اینکه، این کار را به روشی صحیح انجام دهید لازم است به نکات زیر توجه داشته باشید.

1. رعایت اصول نویسندگی: در هر فنی از فنون نویسندگی باید قوائد اصولی آن را رعایت شود، توضیحات بیشتر در این پست وجود دارد.

2. انتخاب شیوه تصرف و تلخیص: بعد از فهم کامل متن نوبت می رسد به نوشتن، اما پیش از آن باید دقت کرد که برای اینکار از چه شیوه ای قصد دارید استفاده کنید، تصرفات نیز بر دو نوعند؛ یک نوع آن تغییر لحن کلام است به این صورت که ضمیرها عوض می شوند و افعال جایگزین می شوند و شکل ظاهری متن قالب جدیدی پیدا می کند. و نوع دیگر آن تغییر ماده نوشته است؛ در این شیوه نویسنده از موضوع متن استفاده کرده و آن را گسترش می دهد و شکلی جدید در همان قالب قبلی پدید می آورد. پس لازم است قبل از شروع به کار سبک نوشتن خود را تعیین کنید، حتی می توانید از هر دو روش در نوشتن بهره بگیرید.

3. سطح تصرف و تلخیص: برای اینکه بتوانید تلخیص مفیدی ارائه کنید باید متن اصلی را به گونه ای دگرگون کنید که فرق میان دو نوشته واضح و آشکار نباشد، سطح تصرف و تلخیص شما نیز می تواند بر دوگونه تقسیم شود؛
گاهی اوقات نویسنده قصد دارد از دل متن متن اول، مطلب جدیدی بیرون بکشد و گاهی می خواهد متن اول را گسترش داده و به آن پروبال بدهد. پس هرکدام از این دو روش را که خواستید می توانید بکار بگیرید.

تفکیک دو واژه «تصرف» و «تلخیص»
دو واژه «تصرف» و «تلخیص» اگر چه در اکثر اوقات با هم استعمال می شود، اما می تواند در یک نوشته تلخیص یا تصرف به تنهایی وجود داشته باشد. در واقع تلخیص نوعی برداشت نویسی است که توسط نویسنده از متن صورت می گیرد و فرق هایی با خلاصه نویسی اصطلاحی دارد؛ بعنوان مثال در خلاصه نویسی فقط حجم متن اول تغییر می کند و کم می شود ولی در تلخیص (برداشت) علاوه بر خلاصه نویسی نویسنده حق دارد برداشت خود را به متن اضافه کند و آن را تغییراتی بدهد.
اما آنچه بیشتر در اینجا مورد بحث است تصرف است، تصرف همانطور که از معنای آن پیداست، یعنی دست بردن در متن دیگر و اعمال تغییرات در آن، اما آنچه بین این دو تعریف مشترک است این است که نویسنده باید نوشتار را در درون خود پردازش کرده و نوشته جدید بوجود بیاورد و ایده خود را هم ضمیمه نوشته اول نماید.